EDELMETALEN

Men spreekt van een edelmetaal wanneer men het over metaal heeft dat niet of nauwelijks door oxidatie wordt aangetast. Hierdoor behouden edelmetalen hun kwaliteit en hun waarde..Edelmetalen zijn sterk onderhevig aan economische ontwikkelingen waardoor de prijs ervan niet constant is. De waarde van goud kan bv. stijgen en dalen, maar kwalitatief blijft het zijn waarde houden. Hierdoor zijn ze uitermate geschikt voor sierraden.

Verschillende edelmetalen
Er zijn verschillende edelmetalen bekend. Goud en platina zijn daarvan gekende voorbeelden. Deze edelmetalen zijn zeer goed bestand tegen oxidatie. Ook zilver is een gekend edelmetaal maar is wel gevoeliger voor oxidatie. Zilver kan na verloop van tijd een zwarte aanslag krijgen die met zilverpoets weer weggepoetst kan worden. Minder bekende edelmetalen zijn  Osmium, Rhodium, Iridium, Palladium en Ruthenium. Deze edelmetalen hebben allemaal unieke eigenschappen.

Goud

Goud is een helder geel en natuurlijk materiaal. Bovendien is goud roestvrij en is het een dicht maar zacht materiaal. Bij toepassing in sierraden wordt de zuiverheid ervan aangegeven in karaat.  Puur goud is 24 karaat. Echter, door de zachtheid ervan, moeilijk te verwerken tot een sieraad. Ter verharding wordt goud gemengd met andere metalen waaronder zilver en koper, zo ontstaan de zogenaamde goudlegeringen. Hierdoor wordt het goud minder zuiver, maar het zorgt er wel voor dat het sieraad sterker wordt. Goud, zoals gevonden in de natuur, is altijd geel.

Andere kleuren goud worden allemaal verkregen door het goud te mengen (legeren) met specifieke andere metalen. Zo bekom je dus wit goud, rosé goud,… .

• Wit goud

Om te voldoen aan de Europese normen i.v.m. nikkelallergie wordt witgoud gelegeerd met palladium. De legering bekomen in dit geval geeft echter een gebroken wit. Om te komen tot de zuivere, witte kleur worden wit gouden juwelen behandeld met een afwerking laag van rhodium. Bij slijtage kan het juweel terug wat donkerder worden. Het volstaat om het juweel opnieuw te laten rodineren.

• Rosé goud

Deze ontstaat door een legering van goud met rood koper en zilver of palladium.

In Europa wordt de hoeveelheid puur goud, aanwezig in een sieraad, uitgedrukt in duizendsten. Zo heeft puur goud, beter bekend als 24 karaats goud, een waarde 1000 duizendsten. 18 karaats goud dat voor een deel uit puur goud bestaat, heeft derhalve een waarde van 750 duizendsten. De rest is dan meestal zilver en/of koper. Elk gouden voorwerp dat verhandeld word in België moet voorzien zijn van een geldig keurteken.

Zilver

Zilver is een eenvoudig te bewerken (buigbaar) wit edelmetaal dat iets harder is dan goud en beschikt over een witte glans. In tegenstelling tot goud en platina reageert zilver wel met zuurstof, maar niet op een destructieve wijze. Het zal door zuurstof alleen maar zwart uitslaan, maar dit is nooit destructief voor het metaal zelf en de zwarte aanslag is er weer gemakkelijk af te poetsen. Deze zwarte aanslag is een dun laagje AG sulfide dat ontstaat door de reactie van het metaal met zuurstof. Zilver roest niet en oxideert verder op geen enkele andere manier met invloeden van buitenaf.

In de alchemie werd voor zilver het symbool van een halve maan gebruikt en alchemisten noemden het Luna. Zilver heeft als Latijnse naam Argentum. Er zijn minstens veertien talen waarin het woord zilver ook geld betekent. Bekend voorbeelden zijn het Spaanse plata en het Franse argent

Het wordt al sinds de oudheid gebruikt en gezien als erg waardevol. Zo maakte men er vroeger al sieraden van en sloeg men er munten van als betaalmiddel. Vaak werd zilver geassocieerd met de maan, de zee en verschillende goden.

Vaak zijn zilveren voorwerpen voorzien van gestempelde keurtekens als: een jaarlettermerk, een meesterteken en een gehalteteken. Het gehalteteken is na een proef door een, door de overheid aangewezen waarborginstelling verleend.

Meestal gebruikt men eerste gehalte en tweede gehalte zilver. Eerste gehalte (925/1000) is een legering van 92,5% zilver en 7,5% koper of een ander metaal. In sommige Engelstalige landen wordt hiervoor de term sterling gebruikt

Sterlingzilver wordt door edelsmeden veel gebruikt voor de vervaardiging van sieraden.

De gehalten van zilveren voorwerpen die in België met keurtekens worden gewaarborgd zijn:  eerste gehalte: 925 duizendste en tweede gehalte: 835 duizendste. Er geldt dat het zilvergehalte uitgedrukt in duizendsten, wordt voorafgegaan door de symbolische letters AG (in hoofdletters).

Platina

De Spanjaarden gaven het metaal de naam "platino". Wat betekent "klein zilver".

Van alle edelmetalen met een zilverwitte kleur bezit platina ongetwijfeld de beste eigenschappen om gebruikt te worden in juwelen. Helaas is het ook een zeer zeldzaam metaal dat in beperkte hoeveelheden voorkomt in de natuur. De jaarlijkse productie ligt maar liefst 10 keer lager dan dat van goud. Dit is één van de voornaamste reden waarom platina duurder is dan goud. Desalniettemin zijn platina juwelen bijzonder gegeerd. Het is het sterkste en meest duurzame edelmetaal voor juwelen en het gewicht is bijna dubbel zo hoog als goud. Platina juwelen zijn bijzonder krasbestendig. Zelfs indien er een krast ontstaat gaat er niets van het metaal verloren, waardoor platina juwelen nagenoeg onverslijtbaar zijn. Bovendien is het corrosiebestendig en behoud het daardoor haar mooie zilverwitte glans erg goed. Het grote voordeel ten opzichte van zilver. Er zal zich geen donkere of matte aanslag vormen op het juweel. Indien na lange tijd de glans toch enigszins begint af te nemen, dan volstaat een polijstbeurt om het metaal er weer zo goed als nieuw er te laten uitzien. Net zoals andere edelmetalen die gebruikt worden voor de productie van juwelen wordt platina gelegeerd met andere metalen om haar eigenschappen te optimaliseren. Platina wordt bijna altijd als 95% zuivere legering gebruikt voor juwelen. Verschillende andere metalen kunnen gebruikt worden in de legering, waaronder iridium, palladium, ruthenium, rhodium, koper en titanium.

Platina juwelen worden best schoongemaakt met warm water, een beetje detergentvrije zeep en een zacht borsteltje. Het is af te raden platina juwelen te dragen tijdens ruwe activiteiten om beschadiging of krassen te voorkomen. Ook contact met agressieve chemische producten dient vermeden te worden omdat zij de glans van het metaal kunnen aantasten. Wanneer de juwelen niet gedragen worden kan je ze best afzonderlijk opslaan in een stoffen zakje of het originele doosje om krassen en blootstelling aan de omgeving te minimaliseren.

Rodium

De naam rodium (vroeger rhodium) komt van het Griekse ῥόδον, rhodon, dat roos betekent. Het is een edelmetaal dat gebruikt wordt ter vervanging van nikkel om oxidatie van juwelen en nikkelallergie tegen te gaan. Het meest voorkomende gebruik is als toevoeging aan platina en palladium om deze metalen harder te maken. Het voorzien van witgouden en zilveren sieraden van een rodium toplaag wordt ook wel rodineren genoemd. Dit wil zeggen dat het zilver elektrolytisch bedekt wordt met een laagje rodium, dit is dezelfde techniek die gebruikt wordt bij het vervaardigen van wit gouden juwelen. Dit laagje kan gaan van 1 tot en met 10 micron, wat varieert bij elk juweel. Hoe meer micron, hoe dikker de laag rodium en hoe langer je juweel mooi zal blijven. Wil je na verloop van tijd je juweel terug extra laten schitteren, kan het juweel terug steeds gerhodieerd worden.

Palladium

De naam palladium is een verwijzing naar planetoïde Pallas, die een klein jaar eerder dan het element werd ontdekt. De oorsprong van de naam ligt bij de Griekse godin van de wijsheid Palla­dion (ook bekend als Pallas Athena).

Men wint palladium - samen met andere platinametalen - vooral uit het residu bij de winning van platina, nikkel of goud. Palladium is een zilverwit, zacht en makkelijk vervormbaar edelmetaal. Net als goud is het tot een extreem dunne laag te slaan. Als legeringselement (mengsel van metalen) in platina of palladium (ca. 10 %) zorgt rhodium dat de edelmetalen in sieraden een hoge hardheid hebben. En als microscopische laagje (enkele micrometers dun) kan het zilver beschermen. We spreken dan van gerodineerd zilver. Omdat rhodium zeer hard is, beschadigen de sieraden niet of nauwelijks, wat de levensduur aanzienlijk verlengt. Bovendien wordt het zilver minder snel dof

Ook in witgoud is palladium te vinden. Het zorgt voor het verdwijnen van de typische goudkleur. Maar ook puur kan palladium gebruikt worden om juwelen van te maken.

Ruthenium

De naam ruthenium is afgeleid van de middeleeuws-Latijnse naam voor Rusland: Ruthe­nia. Het werd voor het eerst ontdekt in Russisch platina-erts, door een Russische onderzoeker.

In de toepassing vind je het vaak samen met platina. Een kleine hoeveelheid ruthenium maakt dat edelmetaal aanzienlijk harder en duurzamer. Bij titanium zorgt een toevoeging van 0,1% ruthenium voor een verbetering van de corrosieweerstand met een factor honderd.

Platina en palladium worden verwerkt tot kostbare sieraden, maar zijn in zuivere vorm zacht en kwetsbaar. Een klein beetje ruthenium maakt deze metalen harder, wat de levensduur van de sieraden aanzienlijk verhoogt.